Աղետը երկրագնդում որոշակի փոփոխությունների
հետևանքով առաջացած երևույթ է, որը պատճառում է ավերածություններ, մարդկային զոհեր,
տուժածներին ինչպես` ֆիզիկան, այնպես էլ հոգեկան վնասներ: Կատարվածը աղետ է համարվում
այն դեպքում, երբ վնաս է հասցվում անձամբ մարդուն` վերջինիս գույքին, կամ առողջությանը,
հակառակ դեպքում այն դիտարկվում է որպես բնական երևույթ: Այսինքն, եթե դիտվել է բնական
երևույթ, բայց արդյունքում մարդկային զոհ չկա, ուրեմն այն աղետ չէ: Հարկ է տարանջատել
մի քանի տեսակի աղետներ` բնական կամ գլոբալ, տեխնածին, տրանսպորտային, տիեզերական,
սոցիալական: Բնական աղետ է ջրհեղեղը, երկրաշարժը, հրաբուխի ժայթքումը, ցունամին և այլն:
Տիեզերական աղետները տիեզերքում կատարվող մինչմոլորակային աղետներն են` աստղերի պայթումները,
գալակտիկաները (նմանատիպ աղետի շնորհիվ է միլիոնավոր
տարիների ընթաքում առաջացել Երկիր մոլորակը): Տրանսպորտային աղետները ավտովթարներն
են (որոնց պատճառ կարող է հանդիսանալ բնական
աղետը` օրինակ սողանքը), ավիացիոն վթարները: Այժմ կխոսենք բնական աղետների մասին,
մասնավորապես ջրհեղեղների: Բնական աղետները առաջանում են մթնոլորտում, ջլորտում, քարոլորտում
և կենսոլորտում կատարվող փոփոխությունների հետևանքով: Ջրհեղեղը տարերային աղետի մի
տեսակ է, որը տեղի է ունենում ջրային ավազաններում ջրի մակարդակի բարձրացման հետևանքով,
որը իր հերթին հանգեցնում է ցամաքային տարածքի ջրածածկման: Ջրհեղեղի առաջացման պատճառները
տարբեր են, ինչով և տարանջատվում են ջրհեղեի տարբեր տեսակները. պատճառներից մեկը կարող
է լինել ջրամբարների փլուզումը, ձյան կամ սառույցի հալոցքը, հորդառատ և չդադարող անձրևները,
տեղատարափը: Ի տարբերություն մնացած աղետների, ջրհեղեղը այն աղետներից է, որ որոշ չափով
կարելի է կանխատել: Ջրհեղեղը բնական երևույթ է, սակայն դրա առաջացման մեջ իր լուման
ունի նաև մարդը, ում տարբեր բնույթի գործունեության արդյունքում առաջանում են տարերային
աղետներ: Մարդու տնտեսական գործունեությունը` մասնավորապես անտառային զանգվածների ծառահատումները
խթանում են ջրհեղեղների առաջացմանը: Ծառահատման արդյունքում ստորգետնյա ջրերը ճանապարհ
են բացում հեղեղումների համար, իսկ ծառահատվածը հողը ջրի հոսքի պարարտ միջավայր է:
Ճանապարհային շիանահարության համար ժայռային գրունտների պայթեցումներ, ստորգետնյա կառույցները, (օրինակ
թունելները) նույնպես ջրհեղեղի պատճառ են հանդիսանում: Ջրհեղեղը աղետալի ավերածություններ
է ստեղծում` վնաս հասցնելով արդյունաբերական և գյուղատնտեսական միջավայրերին: Դրա հետևանքով
ավերվում է գույքը` շենք-շինությունները, փայտե կառույցները փտում են, մետաղները` ժանգոտում.
թուլանում է շենքերի հիմքը, ինչն էլ հետո պատճառ է դառանում, դրանց ավիրման` անգամ
փոքր ուժգնությամբ երկրաշարժի դեպքում: Ջրհեղեղը ոչնչացնում է նաև բուսականությունը,
ավիրում բերքը, մեքենասարքավորումները, խաթարում էլեկտրամատակարարումը և հեռախոսակապը,
իսկ ամենաաղտեալի և ցավալի փաստը մարդկային կորուստներն են, որոնք ուժեղ ջրհեղեղի ժամանակ
պարզապես անխուսափելի են:
Ջրհեղեղը աղետ է, որին հնարավորին չափով կանխարգելման
և դրանից հետո ստեղծված հետևանքները մեղմելու համար գոյություն ունեն բազմաթիվ տարրական
գործիքներ, որոնց իմացությունը կօգնի չնախատեսված իրավիճակում զերծ մնալ աղետալի հետևանքներից:
Ջրհեղեղը դասվում է այն աղետների շարքում, որոնք նախապես կանխատեսելի են, ուստի աղետին
պատրաստ լինելու համար առաջին հերթին պետք է լինել տեղեկացված: Առաջին նախապայման տանը
աղետի կապոց ունենալն է, որի մեջ պետք
է ունենալ առաջին անհրաժեշտության իրերը` սնունդ և խմելու ջուր (մի քանի օրվա համար): Պետք է անջատել տան
էլեկտարկանությունը, մեկուսացնել թունավոր և վտանգավոր նյութերը: Եթե բնակարանը գտնվում
է ցածրադիր դիրքում, պետք է անվտանգ ճանապարհով հեռանալ տանից, չմոռանալով վերցնել
լապտերներ և այլ օգտակար սարքեր: Այնուամենայնիվ ջրհեղեղին նախօրոք պատրաստված չլինելու
դեպքում անհրաժեշտ է մնալ ապաստաններում` թրջվելուց զերծ պահելով աղետի կապոցը: Հակացուցված
է օգտվել էլեկտրական սարքերից, կամ փորձել կապ հաստատել, օգնություն խնդրելու համար
պետք է օգտվել այլ միջոցներից` գոռալ, խարույկ վառել, ինչ-որ ազդանշան անել: Ջրհեղեից
հետո պետք է ուշադիր ուսումնասիրել բնակարանը` հատակը, պատերը, պատուհանները: Ջրհեղեղից
հետո չի կարելի օգտվել էլեկտրականությունից նախքան դրանց վնասվածության աստիճանը որոշելը:
Մերի Թելունց
No comments:
Post a Comment